4 راهکار برای مقابله با تأثیر تکنولوژی بر حافظه

قبل از ظهور تکنولوژی‌های نوشتاری مانند ماشین تحریر یا طومارهای نوشته شده توسط راهبان، روایت‌ها و اخبار به‌صورت شفاهی منتقل می‌شدند. این بدان معنا بود که حتی آثار طولانی مانند “اودیسه | Odyssey“ اثر “هومر | Homer“ در ابتدا به شکل داستان‌های شفاهی طولانی بیان می‌شدند. اما اگر ذهن انسان توانایی ذخیره چنین حجم عظیمی از اطلاعات مانند یک شعر حماسی را دارد؛ چرا بسیاری از ما نمی‌توانیم جلسات کاری ساعت ۲ بعدازظهر، نام خانوادگی مخاطب فروش یا آنچه را که در کنفرانس ماه گذشته آموختیم، به یاد بیاوریم؟ تحقیقات نشان می‌دهند که تأثیر تکنولوژی بر حافظه، از طریق ساده کردن دسترسی به اطلاعات و ذخیره‌سازی آنها در ابزارهای دیجیتال، باعث شده تا ما عادت به حفظ کردن اطلاعات را از دست بدهیم.

اما خبر خوب این است که می‌توانیم با برخی اقدامات این مشکل را کاهش دهیم. شما زمان و انرژی زیادی را صرف یادگیری کرده‌اید و مهارت‌های حرفه‌ای‌تان را توسعه داده‌اید، بنابراین از دست دادن این اطلاعات می‌تواند به‌طور ناخوشایندی اثرگذار باشد (و حتی شاید در موقعیت‌های کاری موجب خجالت‌تان شود)

در کتاب “قدم زدن روی ماه با اینشتین | Moonwalking with Einstein“ اثر “جاشوا فوئر | Joshua Foer“ ، روزنامه‌نگار و قهرمان حافظه آمریکا، به هنر و علم حافظه پرداخته و تکنیک‌هایی را معرفی کرده است که او را به قهرمانی حافظه رسانده‌اند. در ادامه، ۴ تکنیک مهم و برتر از فوئر معرفی شده‌اند که به شما کمک می‌کنند تا تأثیر تکنولوژی بر حافظه را کاهش دهید و به سطح جدیدی از عملکرد حافظه دست یابید.

1. ایجاد بستر و زمینه

فرض کنید محققان، شما و دوست‌تان را به اتاق‌های جداگانه می‌برند و عکسی از یک مرد را به شما نشان می‌دهند. به شما گفته می‌شود که شغل این مرد نانوا است، اما به دوست‌تان می‌گویند که نام خانوادگی او “بِیکِر” است. یک هفته بعد، محققان دوباره عکس همان مرد را نشان می‌دهند و از شما و دوست‌تان می‌خواهند که اطلاعات مربوطه را به خاطر بیاورید. به‌طرز شگفت‌انگیزی، احتمالاً شما آنچه را که گفته شده بود بهتر به یاد خواهید آورد.

اما چرا شما موفق‌تر بودید؟

پاسخ ساده است؛ مغز ما اطلاعات را در بستر و زمینه بهتر به خاطر می‌سپارد. زمانی که شغل “نانوا” به شما گفته می‌شود، بلافاصله ذهن‌تان شروع به تجسم مفاهیم و تصاویر مرتبط می‌کند؛ مثلاً ممکن است تصویر کلاه سفید نانوایی، عطر نان تازه و حتی گرمای تنوری که او در آن کار می‌کند، به ذهن‌تان بیاید. این ارتباطات به مغز کمک می‌کنند تا آن اطلاعات را بهتر و عمیق‌تر به یاد بیاورد. اما اگر تنها یک نام خانوادگی به دوست‌تان گفته شود، چنین پیوندهای ذهنی شکل نمی‌گیرد و به خاطر سپردن سخت‌تر خواهد بود.

2. از الفبای تصویری استفاده کنید

همانطور که اشاره شد، وقتی اصول انتزاعی را با بستر و تصاویر بصری ترکیب می‌کنیم، مغز ما آن‌ها را راحت‌تر به خاطر می‌سپارد. بنابراین، ایجاد یک “الفبای تصویری” که به یادآوری مفاهیم کمک کند، به‌ویژه برای حفظ کردن متن‌های طولانی یا شعرها، بسیار مؤثر است.

به‌عنوان مثال، هنرمند حافظه آلمانی، “گونتر کارستن | Gunther Karsten“ ، پاراگراف‌های طولانی متنی را با استفاده از یک “الفبای تصویری” مخصوص در ذهن خود ثبت می‌کند. برای کلمه “و”، او یک دایره در نظر می‌گیرد. (چون در آلمانی “und” و صدایی مشابه “rund” به معنی گرد دارد). برای کلمه “the”، تصویر یک مرد که روی زانوهایش خم شده استفاده می‌شود.(چون کلمه “die” یکی از معانی “the” در آلمانی هم‌قافیه با کلمه “Knie” زانو است). در پایان جملات، او نقطه را با تصویر چکشی که میخ را به آن می‌کوبد تداعی می‌کند تا به نقطه تاکید دهد.

این تکنیک به‌خصوص برای افرادی که شوخ‌طبعی و خلاقیت دارند، جذاب و کارآمد است؛ زیرا تصاویر بامزه، عجیب یا حتی کمی نامتعارف، به‌راحتی در ذهن باقی می‌مانند.

3. احساسات را پیدا کنید

یکی از راه‌های مؤثر دیگر برای به خاطر سپردن اشعار یا متن‌های پیچیده، پیوند دادن احساسات به آن‌هاست. قهرمان حافظه ۱۵ ساله اتریشی، “کورینا دراش | Corinna Draschl “ ، اشعار را به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم می‌کند و برای هر بخش احساسی خاص اختصاص می‌دهد.

“من حس می‌کنم که نویسنده چه احساسی دارد، یا منظورش چیست. تصور می‌کنم که آیا خوشحال است یا ناراحت.” — کورینا دراش

در روش دراش، احساسات به کلمات معنی و بستر می‌دهند، به‌طوری که هر بخش از شعر به یک جریان احساسی تبدیل می‌شود و این جریان حفظ کردن آن را ساده‌تر می‌کند. برای مثال، اگر بخواهد بخشی از شعری در مورد بهار را به خاطر بسپارد، آن را با احساسی شبیه به عاشق شدن پیوند می‌دهد؛ و برای بخش‌هایی که درباره زمستان است، احساسی از خشم یا سرمای شدید را در نظر می‌گیرد. این تکنیک نه تنها در به‌خاطر سپردن شعرها، بلکه در ارائه‌ و سخنرانی‌ها نیز کمک‌کننده است و ارتباط معنایی عمیق‌تری به مطالب می‌دهد.

4. یک کاخ حافظه بسازید

حالا که چندین روش برای تبدیل ایده‌های انتزاعی به تصاویر ماندگار را یاد گرفته‌اید وقت آن است که بهترین شیوه برای ذخیره‌سازی آن‌ها را پیدا کنید. نه، این بار نیازی به کابینت بایگانی یا اتاقک‌های شلوغ نیست. حافظه‌های شما شایسته جایگاهی بهتر هستند؛ جایی به بزرگی و شکوه یک کاخ.

کاخ حافظه، یک تکنیک قدیمی و اثبات‌شده برای حفظ مقادیر زیاد اطلاعات است. در این روش، مکانی آشنا (مثل خانه یا دفتر کارتان) را در ذهن خود به مسیری با نقاط کلیدی تبدیل می‌کنید و اطلاعات را در قسمت‌های مختلف آن کاخ ذهنی ذخیره می‌کنید. برای یادآوری اطلاعات، کافی است در ذهن‌تان در این کاخ قدم بزنید و اطلاعات را از نقاط مختلف بازیابی کنید.

کاخ حافظه که با نام روش “مکان‌یابی | method of loci“ نیز شناخته می‌شود، توسط شاعر یونانی، “سیمونیدس | Simonides” ، حدود ۲۵۰۰ سال پیش ابداع شد. در این تکنیک، هر تصویر در نقطه‌ای مشخص از یک مسیر یا مکان آشنا ذخیره می‌شود تا به‌راحتی قابل یادآوری باشد.

چون مغز ما در به‌خاطر سپردن مکان‌ها بسیار تواناست، این تکنیک کارآمد و مؤثر است. از طرفی، کارآگاهان مشهور نیز آن را تایید کرده‌اند! مثلاً در سریال تلویزیونی بی‌بی‌سی شرلوک، کارآگاه هولمز از کاخ ذهنی خود برای یادآوری و پیوند دادن اطلاعات استفاده می‌کند تا بتواند پرونده‌ها را حل کند.

شما همچنین می‌توانید از بخش‌های خاصی در یک اتاق برای ذخیره اطلاعات مرتبط استفاده کنید. اگر برای چند درس مختلف مطالعه می‌کنید، می‌توانید از یک اتاق برای زیست‌شناسی و از اتاق دیگر برای تاریخ بهره بگیرید. به علاوه، می‌توانید کاخ‌های حافظه متفاوتی بسازید؛ مانند مسیر روزانه‌تان به محل کار یا مسیر پیاده‌روی دور دریاچه، به شرطی که آن مکان را به اندازه کافی بشناسید و بتوانید با جزئیات در ذهن‌تان مرور کنید.

“ایده کاخ حافظه این است که یک سازه خیالی در ذهن‌تان بسازید و آن را با تصاویری از چیزهایی که می‌خواهید به یاد بیاورید پر کنید. هرچه این تصاویر عجیب، بامزه، عجیب و غریب، خنده‌دار یا حتی کمی بی‌ادبانه‌تر باشند، بیشتر در خاطر می‌مانند.” — جاشوا فوئر

در دنیای امروز با وجود کتاب‌خوان‌های الکترونیکی، آیپدها و کتاب‌های چاپی، شاید نیازی نباشد که اصول آزمایش‌های چندمتغیره را کاملاً حفظ کنید، حتی اگر در محیط کار، مفید باشد. همچنین، ممکن است بدون اینکه اشعار رابرت فراست را از حفظ داشته باشید، همچنان آدم کاملی باشید! اما حافظه‌ای قوی به شما کمک می‌کند که کارها را با دقت و سرعت بیشتری انجام دهید یا دست‌کم به یاد داشته باشید که هنگام برگشت به خانه شیر بخرید!

در کتاب قدم زدن روی ماه با اینشتین ، جاشوا فوئر، روزنامه‌نگار و برنده‌ی مسابقات حافظه آمریکا در سال ۲۰۰۶، تاریخچه حافظه، چگونگی عملکرد آن و تکنیک‌هایی را که در مسیر قهرمانی آموخته، بررسی می‌کند. در این کتاب، خواهید آموخت:

• حافظه شما چگونه کار می‌کند؟
• چرا هنر حافظه از زمان‌های باستان به تدریج کم‌رنگ شده است؟
• و چگونه می‌توانید خاطرات‌تان را در خانه دوران کودکی‌تان ذخیره کنی؟